อิติวุตตกะ จตุกนิบาต

1. พราหมณสูตร

ว่าด้วยการให้ทาน 2 อย่าง

[280] จริงอยู่ พระสูตรนี้พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว พระสูตรนี้
พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เป็นพระอรหันต์ตรัสแล้ว เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้าได้
สดับมาแล้วว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราตถาคตเป็นพราหมณ์ผู้ควรด้วยการขอ
มีมืออันล้างแล้วทุกเมื่อ ทรงไว้ซึ่งร่างกายอันมีในที่สุด เป็นหมอผ่าตัดกิเลส
เธอทั้งหลายเป็นบุตรผู้เนื่องในอกเรา เกิดแต่ปาก เกิดแต่ธรรม อันธรรม
นิรมิตแล้ว เป็นทายาทแห่งธรรม ไม่เป็นทายาทแห่งอามิส ดูก่อนภิกษุ
ทั้งหลาย ทาน 2 อย่างนี้ คือ อามิสทาน 1 ธรรมทาน 1 บรรดาทาน 2
อย่างนี้ ธรรมทานเป็นเลิศ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การแจกจ่าย 2 อย่างนี้ คือ
การแจกจ่ายอามิส 1 การแจกจ่ายธรรม 1 บรรดาการแจกจ่าย 2 อย่างนี้
การแจกจ่ายธรรมเป็นเลิศ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การอนุเคราะห์ 2 อย่างนี้
คือ การอนุเคราะห์ด้วยอามิส 1 การอนุเคราะห์ด้วยธรรม 1 บรรดาการ
อนุเคราะห์ 2 อย่างนี้ การอนุเคราะห์ด้วยธรรมเป็นเลิศ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
การบูชา 2 อย่างนี้ คือ การบูชาด้วยอามิส 1 การบูชาด้วยธรรม 1 บรรดา
การบูชา 2 อย่างนี้ การบูชาด้วยธรรมเป็นเลิศ.
พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสเนื้อความนี้แล้ว ในพระสูตรนั้น พระ-
ผู้มีพระภาคเจ้าตรัสคาถาประพันธ์ดังนี้ว่า

สัตว์ทั้งหลายย่อมนอบน้อมพระ-
ตถาคตผู้ได้บูชาธรรม ผู้ไม่มีความตระหนี่
ผู้มีปกติอนุเคราะห์สัตว์ทุกหมู่เหล่า ผู้
ประเสริฐสุดในเทวดาและมนุษย์ ผู้ถึงฝั่ง
แห่งภพเช่นนั้น.
เนื้อความแม้นี้พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้า
ได้สดับมาแล้ว ฉะนี้แล.
จบพราหมณสูตรที่ 1

จตุกนิบาตวรรณนา็H2>

อรรถกถาพราหมณสูตร

ในพราหมณสูตรที่ 1 แห่งจตุกนิบาต มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อหํ เป็นบทแสดงถึงอัตตา (ตัวเรา). อธิบายว่า อัตตา
กล่าวคือสันดานอันเป็นของตน ที่เที่ยงแท้ไม่ใช่บุคคลอื่น เรียกว่า อหํ (ตัวเรา).
ก็พระศาสดาทรงปฏิญญาอยู่ว่า เรามี คือเมื่อทรงปฏิญญาความเป็นพราหมณ์
โดยปรมัตถ์ ที่กำลังตรัสถึงว่า อหํ (เราตถาคต) ว่ามีอยู่ในพระองค์ จึงได้
ตรัส ว่า เราตถาคตมี และบทว่า เราตถาคต มี พระผู้มีพระภาคเจ้า ก็มิได้
ตรัสเหมือนอย่างที่ปุถุชนทั้งหลาย ผู้ยังละอนุสัย คือ ทิฏฐิและมานะไม่ได้แล้ว
พูดเบ่งด้วยอำนาจการยึดมั่นด้วยทิฏฐิมานะ และความดูหมิ่นว่า เรามี เราเป็น
พรหม เป็นมหาพรหม และว่า เราประเสริฐกว่า. แต่ว่า พระผู้มีพระภาคเจ้า